دادگاه صلح چیست؟

دادگاه صلح نهادی است که برای رسیدگی به برخی دعاوی سبک تر، با ماهیت اصولا غیرترافعی یا با قابلیت سازش بالا ایجاد شده است. این دادگاه ها به دنبال تقویت فرهنگ صلح، مذاکره و تراضی طرفین هستند. و به نوعی نقش داوری و میانجیگری با پشتوانه قضایی را ایفا می کنند. البته امروزه با تصویب قانون جدید شوراهای حل اختلاف، بسیاری از دعاوی، حتی با ماهیت کاملا ترافعی، در صلاحیت این مرجع قرار گرفته است؛ لذا دادگاه صلح، نهادی قضایی است که در ساختار رسمی قوه قضائیه تأسیس شده و برخلاف تصور ابتدایی که آن را صرفاً محلی برای ایجاد سازش می دانستند. این دادگاه دارای صلاحیت صدور رأی قطعی و الزام آور نیز می باشد.

چه پرونده هایی به دادگاه صلح ارجاع می شود؟


بر اساس  قانون، مهم ترین موضوعاتی که در صلاحیت دادگاه صلح قرار دارند، عبارت اند از:

دعاوی مالی زیر سقف معین (تا ۱۰۰ میلیون تومان)
دعاوی خانوادگی با قابلیت سازش تا سقف معین در قانون (مانند حضانت، نفقه، ملاقات فرزند)
دعاوی ملکی (مثلاً تخلیه عین مستأجره یا اختلاف در اجاره نامه های عادی، دعاوی ثلاث)
دعاوی مربوط به خسارات جزئی یا تخلفات قراردادهای ساده
پرونده هایی که طرفین تقاضای رسیدگی صلحی داشته باشند
بخشی از دعاوی کیفری ( درجه 7 و 8 )
الزام به اخذ پایان کار، الزام به صدور شناسنامه، تصحیح و تغییر نام
این موارد نشان می دهد که دادگاه صلح دیگر صرفاً نهاد میانجی نیست بلکه در بسیاری از اختلافات، جایگزینی کامل برای دادگاه بدوی به حساب می آید. همچنین در بسیاری از این موارد، ارجاع پرونده به دادگاه صلح پیش شرط ورود به دادگاه عمومی است. برای آشنایی بیشتر با دعاوی خانوادگی مانند حضانت و نفقه می توانید مقاله الزام به پرداخت نفقه و شرایط آن را در سایت مطالعه کنید.

چه تفاوتی میان دادگاه صلح، داوری و میانجیگری وجود دارد؟


با آن که هر سه نهاد برای حل اختلافات خارج از روند کلاسیک دادگاه ها در نظر گرفته شده اند، اما از حیث ماهیت، ساختار و ضمانت اجرا تفاوت های بنیادینی دارند:

ماهیت قضایی:
دادگاه صلح یک مرجع قضایی رسمی است، در حالی که داور یا میانجی اشخاص حقیقی یا حقوقی غیردولتی هستند.

ضمانت اجرا:


احکام صادره از دادگاه صلح توسط اجرای احکام دادگستری لازم الاجرا هستند، برخلاف داوری که گاه نیاز به صدور دستور اجرای رأی توسط دادگاه دارد.

ساختار رسیدگی:


رسیدگی در دادگاه صلح بر اساس آیین دادرسی مشخص و با حضور قاضی دارای صلاحیت انجام می شود. اما داوری یا میانجیگری می تواند انعطاف پذیرتر و غیررسمی باشد.

امکان صدور رأی:


دادگاه صلح در صورت عدم حصول سازش، صلاحیت صدور رأی را دارد، در حالی که داور یا میانجی تنها در چارچوب توافق طرفین عمل می کنند.

نقش نوین دادگاه صلح در سازش و صدور رأی


یکی از مهم ترین تحولات قانون جدید، دادن صلاحیت قضایی کامل به دادگاه صلح در برخی حوزه هاست. به عبارت دیگر، حتی در صورت عدم توافق طرفین برای سازش، دادگاه صلح می تواند مانند یک دادگاه بدوی تصمیم نهایی را بگیرد. این تحول موجب شده که این دادگاه از حالت صرفاً میانجی گر خارج شود و نقش فعال تری در دادرسی ایفا کند.

ترکیب و تشکیلات دادگاه صلح


این دادگاه ها در ساختار قوه قضاییه قرار دارند و قضات آن معمولاً با آموزش های تخصصی در حوزه میانجیگری و رسیدگی ساده، انتخاب می شوند. برخی از آن ها حتی به صورت تخصصی به دعاوی خانوادگی یا دعاوی مالی زیر یک سقف مشخص رسیدگی می کنند.


دادگاه صلح در قانون جدید ایران دیگر یک نهاد صرفاً میانجی گر نیست. بلکه مرجعی قضایی با اختیارات رسمی است که می تواند به صورت مستقل رأی صادر کند. این دادگاه می تواند تحولی مثبت در کاهش تراکم پرونده های قضایی، تسهیل روند رسیدگی و دسترسی بهتر مردم به عدالت باشد. با شناخت درست صلاحیت های این دادگاه، شهروندان می توانند مسیر سریع تر، ساده تر و ارزان تری برای حل اختلافات خود انتخاب کنند.

مشاوره تخصصی :
📞 شماره واتساپ: ۰۹۱۲۲۴۳۱۸۹۸
⚖️ وکیل پایه یک دادگستری – سیده معصومه صالحی
🏛 تخصص: امور حقوقی و ملکی – تهران

🔹 این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و جایگزین مشاوره تخصصی حقوقی نمی‌شود.