انواع خیارات و مفهوم اسقاط کافه خیارات در قراردادها

مقدمه

در حقوق ایران، قراردادها زمانی معتبر هستند که با قوانین و مقررات مدنی منطبق باشند. یکی از مهم‌ترین ابزارها در حفظ تعادل قراردادها، خیارات هستند. خیارات به طرفین اجازه می‌دهند در شرایط خاص، اختیار فسخ قرارداد را داشته باشند.

یکی از عبارات پرکاربرد در قراردادها، اسقاط کافه خیارات است. اما این عبارت به معنای پایان کامل حق فسخ نیست و تنها شامل خیارات قابل اسقاط می‌شود.

⸻

خیارات چیست؟

خیار در لغت به معنای «اختیار و انتخاب» است و در حقوق مدنی، به معنای حق فسخ معامله در شرایط خاص می‌باشد.
طبق قانون مدنی ایران (ماده 396)، خیارات انواع مختلفی دارند و هر کدام شرایط و آثار خاص خود را دارند.

⸻

انواع خیارات و کاربردهای آن در قراردادها

1. خیار مجلس

طبق ماده 397 قانون مدنی، طرفین تا زمانی که در مجلس عقد حضور دارند، می‌توانند معامله را فسخ کنند.
کاربرد: بیشتر در معاملات حضوری و سنتی.

2. خیار حیوان

بر اساس ماده 398 قانون مدنی، در معاملات حیوانات، خریدار تا 3 روز اختیار فسخ دارد.

3. خیار شرط

مطابق ماده 399 قانون مدنی، طرفین می‌توانند در عقد شرط کنند که یکی از آن‌ها یا هر دو تا مدت مشخص، اختیار فسخ داشته باشند.
کاربرد: رایج در قراردادهای ملکی و تجاری.

4. خیار تأخیر ثمن

طبق ماده 402 قانون مدنی، اگر خریدار ثمن را پرداخت نکند، فروشنده حق فسخ دارد.

5. خیار رویت و تخلف وصف

طبق مواد 410 و 411 قانون مدنی، اگر مالی بدون رویت معامله شود و بعد خلاف اوصاف اعلام‌شده باشد، خریدار می‌تواند فسخ کند.

6. خیار عیب

بر اساس ماده 422 قانون مدنی، اگر مبیع عیب داشته باشد، خریدار می‌تواند فسخ یا تقلیل قیمت (ارش) بخواهد.

7. خیار تدلیس

مطابق ماده 438 قانون مدنی، اگر یکی از طرفین با فریب دیگری را به عقد قرارداد وادار کند، طرف فریب‌خورده حق فسخ دارد.

8. خیار تبعض صفقه

طبق ماده 441 قانون مدنی، اگر عقد نسبت به بخشی از معامله باطل باشد، خریدار می‌تواند بخش صحیح را نگه دارد یا کل معامله را فسخ کند.

9. خیار تخلف شرط

طبق مواد 234 و 235 قانون مدنی، عدم اجرای شرط در عقد، حق فسخ برای طرف مشروط‌له ایجاد می‌کند.

10. خیار غبن

طبق ماده 416 قانون مدنی، اختلاف فاحش ارزش مالی معامله و ارزش واقعی آن، حق فسخ ایجاد می‌کند.

11. خیار فسخ به علت ورشکستگی

طبق ماده 380 قانون مدنی، در صورت ورشکستگی مشتری و عدم توانایی پرداخت ثمن، فروشنده حق فسخ دارد.

⸻

اسقاط کافه خیارات در قراردادها

توضیح
•اسقاط به معنی ساقط کردن حق است.
•کافه خیارات یعنی تقریباً تمام خیارات قانونی که قانون به طرفین داده است.
•درج این شرط باعث می‌شود اکثر خیارات قابل اسقاط از بین بروند و طرفین نتوانند به راحتی قرارداد را فسخ کنند.

مواردی که اسقاط کافه خیارات بی‌اثر است
1.خیار تدلیس (ماده 438 قانون مدنی): اگر طرفی با فریب دیگری را وادار به عقد کند، حق فسخ محفوظ است.
2.خیار تخلف از شرط (مواد 234 و 235 قانون مدنی): عدم اجرای شرط در عقد، حتی با وجود اسقاط کافه خیارات، حق فسخ را باقی می‌گذارد.

✅ بنابراین، اسقاط کافه خیارات محدود به خیارات قابل اسقاط است و برخی حقوق اساسی را نمی‌تواند از بین ببرد.

⸻

نتیجه‌گیری

خیارات ابزار مهمی برای حفظ عدالت و توازن در قراردادها هستند.
•دانستن انواع خیارات و کاربردهای آن‌ها به طرفین کمک می‌کند در زمان عقد قرارداد تصمیم آگاهانه بگیرند.
•درج شرط اسقاط کافه خیارات قدرت فسخ را محدود می‌کند اما حق فسخ در موارد اساسی همچنان برقرار است.

⸻

مشاوره حقوقی

برای تنظیم قرارداد ملکی، تجاری یا خانوادگی و بررسی اثرات اسقاط کافه خیارات، مشاوره با وکیل متخصص بسیار ضروری است.
سیده معصومه صالحی، وکیل پایه یک دادگستری در تهران، آماده ارائه مشاوره تخصصی و حرفه‌ای است.

📞 تماس از طریق واتساپ: ۰۹۱۲۲۴۳۱۸۹۸

🔹 این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و جایگزین مشاوره تخصصی حقوقی نمی‌شود.