ورشکستگی و انواع آن؛ بررسی جامع برای اشخاص حقیقی و حقوقی

ورشکستگی چیست؟

ورشکستگی یکی از مهم‌ترین مباحث حقوق تجارت و حقوق مدنی است که به وضعیت فرد یا شرکتی گفته می‌شود که از پرداخت دیون و بدهی‌های خود عاجز شده است.
طبق ماده ۴۱۲ قانون تجارت، ورشکستگی زمانی محقق می‌شود که تاجر از تأدیه وجوهی که بر عهده اوست متوقف گردد.

نکته مهم: ورشکستگی مخصوص تاجر و اشخاص حقوقی تجاری است و در مورد افراد عادی (اشخاص غیرتاجر) اصطلاح «اعسار» به کار می‌رود.

⸻

انواع ورشکستگی

ورشکستگی در حقوق ایران به سه نوع تقسیم می‌شود:

۱. ورشکستگی عادی

زمانی که تاجر یا شرکت تجاری بدون تقصیر و به‌دلیل عوامل اقتصادی (مثل رکود بازار یا بحران مالی) قادر به پرداخت بدهی‌ها نباشد.
📌 مستند قانونی: ماده ۴۱۲ قانون تجارت

۲. ورشکستگی به تقصیر

اگر تاجر یا مدیر شرکت مرتکب بی‌احتیاطی یا سوء‌مدیریت شود که منجر به توقف پرداخت‌ها گردد، مشمول ورشکستگی به تقصیر است.
موارد آن در ماده ۵۴۱ قانون تجارت ذکر شده است، از جمله:
•انجام معاملات غیرعقلایی به قصد تأخیر در ورشکستگی
•عدم نگهداری دفاتر قانونی
•خرج شخصی بیش از حد معقول

۳. ورشکستگی به تقلب

سخت‌ترین نوع ورشکستگی است و زمانی رخ می‌دهد که تاجر یا مدیران شرکت عمداً با اقدامات متقلبانه دارایی خود را پنهان کنند یا به زیان طلبکاران اقدام نمایند.
📌 مستند قانونی: ماده ۵۴۹ قانون تجارت

⸻

ورشکستگی اشخاص حقیقی


•اشخاص حقیقی اگر تاجر باشند و قادر به پرداخت دیون خود نباشند، مشمول مقررات ورشکستگی می‌شوند.
•اگر شخص حقیقی تاجر نباشد، وضعیت او در قالب اعسار از پرداخت بدهی‌ها بررسی می‌شود (مواد ۵۰۴ به بعد قانون آیین دادرسی مدنی).

مراحل رسیدگی


1.تقدیم دادخواست ورشکستگی یا اعسار به دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت
2.بررسی وضعیت مالی توسط کارشناس رسمی
3.صدور حکم اعسار یا ورشکستگی
4.تعیین مدیر تصفیه برای مدیریت اموال و تقسیم بین طلبکاران

⸻

ورشکستگی شرکت‌ها (اشخاص حقوقی)


•شرکت‌های تجاری (سهامی، با مسئولیت محدود و…) در صورت ناتوانی از پرداخت دیون، مشمول مقررات ورشکستگی می‌شوند.
•مطابق ماده ۴۱۳ قانون تجارت، مدیران شرکت مکلف‌اند حداکثر ظرف ۳ روز از تاریخ توقف، مراتب را به دادگاه اعلام کنند.
•پس از صدور حکم ورشکستگی:
•مدیر تصفیه تعیین می‌شود
•اموال شرکت جمع‌آوری و میان طلبکاران تقسیم می‌گردد
•ممکن است مدیران در صورت تقصیر یا تقلب، مسئولیت کیفری یا مدنی داشته باشند.

⸻

پیامدهای حقوقی ورشکستگی


•تاجر ورشکسته از تاریخ صدور حکم از مداخله در اموال خود ممنوع می‌شود (ماده ۴۱۸ قانون تجارت).
•کلیه دعاوی مالی علیه ورشکسته باید از طریق مدیر تصفیه پیگیری شود.
•در ورشکستگی به تقصیر یا تقلب، ممکن است حکم حبس یا مجازات‌های دیگر نیز صادر شود.

⸻

جمع‌بندی

ورشکستگی یکی از موضوعات حساس حقوق تجارت است که هم برای اشخاص حقیقی (تاجران) و هم اشخاص حقوقی (شرکت‌ها) می‌تواند پیامدهای سنگینی به همراه داشته باشد. آشنایی با مواد قانونی و رویه‌های قضایی در این زمینه ضروری است، چرا که یک اشتباه ساده ممکن است به زیان‌های جبران‌ناپذیر منجر شود.

⸻

نیاز به مشاوره حقوقی در زمینه ورشکستگی دارید؟

اگر شما یا شرکتتان با مشکلات مالی و خطر ورشکستگی روبه‌رو هستید، مشاوره با یک وکیل متخصص می‌تواند راه‌حل‌های قانونی و عملی مؤثری در اختیار شما بگذارد.

🔹 سیده معصومه صالحی – وکیل پایه یک دادگستری در تهران
🔹 متخصص در امور حقوقی، ملکی و تجاری
🔹 برای دریافت مشاوره فوری از طریق واتساپ تماس بگیرید: ۰۹۱۲۲۴۳۱۸۹۸

🔹 این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و جایگزین مشاوره تخصصی حقوقی نمی‌شود.