نفقه همسر و فرزندان | ترک انفاق و راه‌های قانونی پیگیری

نفقه یکی از مهم‌ترین تکالیف قانونی در حقوق خانواده است که هم جنبه حقوقی دارد و هم در مواردی می‌تواند منجر به مسئولیت کیفری شود. آگاهی از قوانین مربوط به نفقه همسر، فرزندان و سایر افراد واجب‌النفقه برای هر خانواده‌ای ضروری است.

در ادامه، به تعریف نفقه، افراد واجب‌النفقه، جرم ترک انفاق، انواع و تعدیل نفقه و نحوه رسیدگی قضایی آن می‌پردازیم.

⸻

✅ نفقه چیست؟

بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه شامل کلیه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن مانند مسکن، لباس، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی است.

همچنین در صورت عادت یا احتیاج زن به خادم (مثلاً در صورت بیماری یا موقعیت خانوادگی خاص)، شوهر موظف به تأمین آن است.

⸻

✅ چه کسانی واجب‌النفقه محسوب می‌شوند؟

طبق قانون مدنی ایران، افراد زیر واجب‌النفقه محسوب می‌شوند:
1.همسر دائم
•نفقه همسر از زمان وقوع عقد نکاح دائم بر عهده شوهر است (ماده ۱۱۰۶ ق.م).
•حتی اگر زن شاغل یا دارای درآمد باشد، حق نفقه او ساقط نمی‌شود.
2.فرزندان
•بر اساس ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، نفقه فرزندان بر عهده پدر است و در صورت فوت یا عدم توانایی او، بر عهده اجداد پدری خواهد بود.
•نفقه فرزند شامل همه نیازهای زندگی تا زمانی است که فرزند توانایی مالی و استقلال معیشتی نداشته باشد.
3.والدین و اجداد
•مطابق ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی، نفقه پدر و مادر در صورت نیاز بر عهده فرزندان است.

⸻

✅ ترک انفاق و مجازات آن

ترک انفاق به معنای خودداری شوهر از پرداخت نفقه به همسر یا فرزندان واجب‌النفقه است.

مواد قانونی:
•ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱:
هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تأمین نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع کند، به حبس تعزیری تا ۵ ماه محکوم خواهد شد.
•ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) نیز همین حکم را بیان می‌کند.

بنابراین ترک انفاق علاوه بر مسئولیت حقوقی (الزام به پرداخت نفقه)، می‌تواند موجب تعقیب کیفری نیز بشود.

⸻

✅ تعدیل نفقه

نفقه با توجه به شرایط اقتصادی، تورم، وضعیت اجتماعی همسر و درآمد شوهر، ممکن است تغییر کند.
•ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی: زوجه می‌تواند هم نفقه گذشته و هم نفقه آینده را مطالبه کند.
•دادگاه می‌تواند بر اساس شرایط اقتصادی و اجتماعی، میزان نفقه را افزایش یا کاهش دهد (اصطلاحاً تعدیل نفقه).

⸻

✅ انواع نفقه

نفقه در دو دسته کلی قرار می‌گیرد:
1.نفقه زوجه
•بدون قید نیازمندی؛ به محض وقوع عقد دائم، زن مستحق نفقه است.
2.نفقه اقارب (والدین، فرزندان و اجداد)
•مشروط به نیازمندی فرد و توانایی مالی نفقه‌دهنده است.

⸻

✅ نحوه رسیدگی به دعاوی نفقه
1.طرح دعوای حقوقی
•زن یا سایر واجب‌النفقه‌ها می‌توانند دادخواست مطالبه نفقه را در دادگاه خانواده مطرح کنند.
•دادگاه پس از بررسی مدارک و اوضاع اقتصادی، میزان نفقه را تعیین می‌کند.
2.شکایت کیفری ترک انفاق
•در صورت امتناع عمدی شوهر از پرداخت نفقه با وجود توانایی مالی، زوجه می‌تواند شکایت کیفری تنظیم کند.
•این شکایت در دادسرای محل اقامت زن مطرح می‌شود.

⸻

✅ نکات مهم در مورد نفقه
•نفقه در عقد موقت وجود ندارد مگر شرط شده باشد.
•زن در صورت نشوز (عدم تمکین) حق نفقه ندارد (ماده ۱۱۰۸ ق.م).
•زن می‌تواند نفقه گذشته را نیز از طریق دادگاه مطالبه کند.
•توافق زوجین در مورد میزان نفقه معتبر است، اما نمی‌تواند به طور کامل حق قانونی زن را سلب کند.

⸻

✅ مشاوره تخصصی در امور نفقه

دعاوی مربوط به نفقه از مهم‌ترین موضوعات در دادگاه‌های خانواده است و نیاز به دانش حقوقی و تجربه وکیل متخصص دارد.

⚖️ اگر شما یا اطرافیانتان با مشکلاتی مانند عدم پرداخت نفقه، ترک انفاق، مطالبه نفقه گذشته یا تعدیل نفقه مواجه هستید، می‌توانید برای دریافت مشاوره فوری و تخصصی با:

سیده معصومه صالحی – وکیل پایه یک دادگستری (تهران)
📞 واتساپ: ۰۹۱۲۲۴۳۱۸۹۸
📍 تخصص در امور خانواده، ملکی و حقوقی

🔹 این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و جایگزین مشاوره تخصصی حقوقی نمی‌شود.